Burlatako Erraldoi eta Buruhandien Konpartsa - Comparsa de Gigantes y Cabezudos de Burlada

Antzinako1 1967-an, Burlatako hiru lagun, erabakitzen dute bere soldatekin, hiru buruhaundi erostea; Tximua, Amona eta Euskalduna.

Patxi Esparza, Jokin Aztiz eta Benito Ripodas, hiru buruhaundi hauen jabeak, proposatzen dute, Burlatako kontzejuari, herriko haurrei alaitzeko, hiru buruhaundi berriak erostea. Zaragozako lantegi batean erosten dira, izen hauekin, Robaculeros, Tuerto eta Napoleón.

70. urteen asieran, udaletxea, konpartsa handitzea beharrezkoa dela ikusten du eta, bi erraldoi, hiru buruhaundi eta hiru zaldiko erosten ditu. Bi erraldoiak, Fernando eta Isabel Errege Katolikoak dira, eta buruhaundiak, Ehiztaria, Toreatzailea eta Berrugoia.

70. urteen erdieran, Zaragozako lantegi berberari, beste eskaini bat egiten zaio, bi erraldoi gehiago,Errege Afrikarrak eta beste bost Buruhaundi; Zoroa, Otsoa, Pailasoa, Gitanarra eta Elefantea.

80 urteen asieran, beste eskeini bat egiten da, hau azkena izanik. Beste bi e Antzinako2 rraldoi Marco Antonio eta Kleopatra, eta beste lau buruhaundi; Gitanarra, Mexikarra, Polizia, eta Popeye. Eta horrela geratzen da osatuta konpartsa.

1991-an konpartsa haunditzea pentsatzen da, herriarekin zerikusia duten bi erraldoiekin (bi buztanikara), eta daudenak konpontzea, baina ez zen lortu, aurrekontua oso altua zelako. Irudi gustiak, seriean eginak daude, eta herri askotan, zeukaten kopiak berberak.

KONPATSAREN IRAULTZA

1992-ko Ekainak 23-an, herriko auzotarrak ikusten dute, Burlatako erraldoi berriak, herriko lau pertsonai ezagunak direla. Infanta Leonor de Borbon, Berndard D’Armagnac, Francisco Ardanaz “Soldau” eta Josefa Ardanaz.

Beste xehestazun bat kontuan izatera, bi bikoteen artean, 500 urteko aldea izatearren, bi bikoteak, etxe berberan bizi izan ziren. Palacio de Armeria edo “Soldau” etxea. Francisco artzen zuen ezizena.

Nahiz eta hainbeste buruhaundi aipatu diren, 2008 urterarte, bakarrik biziki geratzen ziren hauek: POPEYE, OTSOA, ZOROA, 2 GITANARRAK, ELEFANTEA, MEXIKARRA, PAILASOA, POLIZIA, NAFARTARRA (konpartsara azkena gehitu zena, Tuterako, La Orden del Volatinen oparia 1998-an), eta bi zaldiko. Beste guztiekin, ez dakigu zer gertatu zen. Denak “Aragonesa en Fiestas” lantegia egin zituen

Gaur egun 5 kiliki berri daude, 2008-an eginak, Mari Ganuzaren eskutik: baratzain, buztanikara, errementari, txitxiriarra, zapatagain.

	BERNARD D`ARMAGNAC PARDIAC-EKO VIII KONDEA (Altuera: 3,91 Metro. Pisua: 51 Kg) Goiko enborra eta besoak, poliéster urinakin egina dago. Beste partez, burua eta eskuak, kartoi-harriz. Behe zatiaren egitura, egurrez egina dago. Jantzia, izokin-itxurako arrosa Damaskorekin eta gainjantzia krema kolorekoa. Kaskoa meloi antzera du, brontze kolorezkoa. Ezker eskuan, aginte makil marroia darama. Nor zen? 1402. urtean Frantzian jaioa. 1429-an Infanta Leonor de Borbon, Burlatako printzesarekin ezkondu zen. Bere Frantziako lurrak defendatzeko gudak, Carlos III-aren aurka bukatu zirenean ohitura zen, bi senideen artean ezkontza bat ospatzea bakea eta adiskidetazuna izateko. Hemendik atera zen Burlatako printzesarekin ezkontza. Pardiac Kondea, bera bere buruari izendatu zen. 1462-an hil zen.

	LEONOR DE BORBON (Altuera: 3,85 Metro. Pisua: 45 Kg) Goiko enborra eta besoak, poliéster urinakin egina dago. Beste partez, burua eta eskuak, kartoi-harriz. Behe zatiaren egitura, egurrez egina dago. Damasko berde kolorezko jantzia, urrezko hegalekin. Errezelezko, kapelu eta kapela eta erdi-aroko koro beltza, urrez lazokin gurutzatutak. Nor zen? Beatriz, Nafartar Infanta, Carlos III-aren alaba, Konde de la Marca Jacques Borboniarrarekin ezkonduta, Burlatara etorri ziren beren bakar alaba izatera, Leonor de Borbon printzesa. 1407-ko Irailak 7-an printzesa jaio zen. Egun horretan Carlos III herrian egon zen emaginei saritzen. Beatriz Infanta Abenduan hil zen eta bere alaba, Leonor, bere aitonaren (erregea) babespean geratu zen. 16 urte zituenean, bere aitarekin bizitzera joan zen, “Hungaria, Jerusalem, Napoli eta Siziliako erregea” Juana andrea, bere bigarren ezkontzari esker. Leonor de Borbon, Nafartarra eta Burlatako printzesa, Bernard D’Armagnac Kondearekin ezkondu zen. Beti izan zuen maitasunez Burlatako herria.

	FRANCISCO ARDANAZ SALDISE (Altuera: 3,85 Metro. Pisua: 51 Kg) Goiko enborra eta besoak, poliéster urinakin egina dago. Beste partez, burua eta eskuak, kartoi-harriz. Behe zatiaren egitura, egurrez egina dago. Panako jantzia, marroi kolorezkoa, txamarra eta dandar batez osatuta. Jainerazko jantzi gustia, belusezko gerriko granatea, txaleko bat, alkandora eta mahukamuturrez osatuta dago. Txapela beltza eta kate bat, Burlatako eskutuarekin darama, hau, bere lagun baten oparia. Nor zen? Pertsona oso langilea bere herriarentzat. Soldata gabeko funtzionarioa. Gaur egun Nogalera Parkean hitzal hematen gaituzten makalak landatu zituen. San Juan gaueko suteak, zezensuskoa, prestatzen zituen; goizeko suziriak Burlatako jaietan botatzen zituen eta San Juan elizara oso lotuta zegoen.

	JOSEFA ARDANAZ SALDISE (Altuera: 3,85 Metro. Pisua: 53,5 Kg) Goiko enborra eta besoak, poliéster urinakin egina dago. Beste partez, burua eta eskuak, kartoi-harriz. Behe zatiaren egitura, egurrez egina dago. Jantzia, alkandora gorriaz eta dandar berdeaz osatuta dago, biak loreekin bordatuak. Granate kolorezko zapi bat buruan darama eta beste zapi zuri bat, buztaniken antzera. Bere jantzia, berarekin joaten diren txistulariak eramaten duten jantzien antzekoa da. Nor zen? Franciscoren ahizpa. Iruñako aberats burgesen buztanikara. Elizara ere oso lotua, berak arduratzen zen jaurnartzea egin behar zuten neskei eta egiten zuten martxa antolatzeaz. Korpus Kristi egunean, palma lehorrak ibilbidetik botatzen zituen. Francisco, bere anaia, biltzen zituen San Juan gaueko suteetan erabiltzeko. Bi pertsona hauek, oso ezagunak eta maitatuakizan ziren gure zahar eta ez hain zahar artean. Askok oroituko dira Franciscoren makilkadetaz, berari guztatzen ez zitzaion edozein gauza egiten genuenean, edo eta bere mantal grisa zahar hortatik gozokiak ateratzen zituenean ondo portatzen ginenean.

	SEGUNDO ARDANAZ ERREMENTARIA: Burlatatik pastasen ziren atzerritarrei, santiagoko bidea egiten, beren tresnak konpontzeaz arduratzen zen, eta beren zaldiek ferrak berriak behar bazituzten baita ere. Baita burlatarren lana tresnak konpontzen zituen ere.

	PETRA SALDISE BUZTANIKARA: 1.800 urte bukaeran, Burlata, lan honengatik nabarmentzen zen, gaur egun desagertuta teknologi berriei esker, eta, hainbat lan emanten zuela burlatako emakume askori. Geroago, bere alaba hartu zuen amaren lana. Aipatu behar dugu, errementaria (Segundo Ardanaz) eta buztanikara (Petra Saldise), erraldoi bigarren bikoteen (Josefa eta Francisco) gurasoak direla.

	ASUN ZALDUA TXITXIRIARRA: Pertsonai honen izena, konpartsagatik asmatua da. Konpartsa, burlatako ama birjinaren homenez jarri dio, eta bere abizena burlatako zaldualdea guneagatik dator. Gune hori, burlatan, txitxirioak landatzeko erabiltzen zen lurra ona ez zelako zereala landatzeko.

	JUAN ERMITA ZAPATAGAIN: Asun bezala, izen hau burlatako patroiaren izena du: San Juan. Lan komertziala, gaur egun burlatan desagertuta, nahiz eta 20 zapatagain izan direla burlatan gaur egun arte. Abizena datorkio, San Juan eliza emparantza zeharkatzen duen kalearen izenagatik.

	BLAS LANDAZABAL BARATZAINA: Honek ere, besteak bezala, burlatako beste patroiaren izena du: San Blas. Bere abizena , eliza enparantzaren dagoen izena da. Lan hau, gaur egun mantentzen da burlatan. Gure jendea, oraindik baratzak eta zerealak lantzen ditu.